Geçtiğimiz ay TÜYAP’ta düzenlenen İFEXPO 2015, 12. Uluslararası İstanbul İç Giyim Çorap Fuarı’nda Dekat tarafından sergilenen bu yıla özel olarak düzenlenen ‘Dünden Bugüne Dikiş Makineleri Sergisi’ son 160 yılda dikiş makinelerinin geçirdiği evrimi gözler önüne serdi.
Antika dikiş makinelerinin sergilendiği bu etkinlik, katılımcı ve ziyaretçilerin yoğun ilgisi ile karşılaştı. Biriktirme veya kolleksiyon merakının çocukluktan gelen bir alışkan olduğunu vurgulayan Dekat Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ali Bozkan, farklı dönemlerde, farklı ürünlerin kolleksiyonlarıyla birebir ilgilendiğini belirtti. Zaman içerisinde çakmak, pul, anahtarlık, kibrit vb alanlarda kolleksiyonlarının olduğunu dile getiren Bozkan, dikiş makineleriyle ilgili çalışmaları hakkında şunları söyledi. “30 yılı aşkın bir süredir nakış makinalarıyla iç içe yaşadım. Meslek gereği dikiş makinelerini çok iyi tanıyorum. Bundan 10 yıl önce 1935-38 yılları arası Singer’in örümcek ayağıyla beraber orijinal bir ara geçiş makinesini bana hediye etti. Diğer bir arkadaşım ise 1800 yıllara ait mermi mekik dediğimiz modeli hediye etti. Bunlar işin başlangıcı oldu. Bu süreçten sonra iş yoğunluğunun da azalmasıyla veya görev teslimatından sonra, koleksiyon için daha fazla zaman ayırma fırsatı yakalamış oldum. Bildiğiniz gibi bu tür etkinlikler için ciddi zaman ve bilgi birikimi gerekiyor. Kolleksiyonunuza dahil edeceğiniz eserlerin kronolojik gelişimini çok iyi araştırmanız gerekir. Şu anda Ankara, Samsun, Balıkesir, Çanakkale, İzmir ve İstanbul’daki antikacılarla işbirliği halindeyim. Gelen makineler özellikle 1800 yıllara ait makinelerin çoğu çalışmaz durumda. Bana gelen makineleri ciddi emek sarf ederek onları çalışır vaziyete getiriyorum. İlk dikiş makineleri mekanik olduğu için tamiri de çok fazla özen gerektiriyor. Dikiş makinelerine olan merakım ve sektördeki tecrübelerim, makinelere nasıl davranacağım konusunda beni bu alanda uzman yaptı diyebilirim. Benim merakımı körükleyen iki olgu var. Birincisi teknoloji nereden nereye gitti. İkincisi bu makinelerin kimlere neler diktiğidir. Geçmişten günümüze makinelerdeki teknolojik gelişmeleri yakından takip edebilmek ve makinelerin ilk oluşumundan beri dikilen giysilerin kimler tarafından giyilmiş olmasını bilmek ve bu konuda bilgi edinmek paha biçilmez bir manevi haz oluşturuyor.”
SERGİYE BÜYÜK İLGİ
Makinelerin fuarda sergilenmesiyle ilgili süreci şu sözlerle anlattı. “Moda ve Hazır Giyim Federasyonu (MHGF) Yönetim Kurulu Başkanımız Hüseyin Öztürk, bir ziyaretinde görmüş olduğu bu makinelerin fuarda sergilenmesi konusunda beni yönlendirdi. Kendilerine buradan teşekkür ediyorum. Şu anda elimizde 70’e yakın makine var. Biz sadece 28 tanesini sergileyebildik. Fuarda sergilenen makineler 1858’den 1985’e kadar üretilen makinelerdi. Ziyaretçilerin büyük ilgisini çekti. 1840’lı yıllarda üretilen makineler elle çevirmeli, 1860’lı yıllardan sonra ise hem el hem de ayakla çevirmeli olarak işlem görüyor. Bunun yanında görselliğe hitap eden makineler de yapılıyor. Ayrıca bir saklama dolabı ile makinelere de artı değer katılıyordu. Sergi, ziyaretçilerin büyük ilgisini çekti. Ben de elimden geldiğince ziyaretçileri bilgilendirdim. Önümüzdeki fuarda daha geniş adetli bir sergi düşünüyoruz.”
DİKİŞ MAKİNELERİNİN TARİHİ SERÜVENİ
İlk defa 1790 yılında Tomas Saint tarafından patent (buluş ruhsatı) alınarak bulunmuş. Fakat hiç kullanılmadığından mucidine en ufak bir yarar sağlamamıştır. Daha sonra yoksul bir Fransız terzi olan (1830) Barthalemy Thimonier bugün de kullanılan teknolojinin temeli sayılan bir makine yaptı. Fakat el işiyle çalışan kalabalık gruplar tarafından atölyesi basılarak makineler parçalandı ve Thimonier yoksulluk içinde öldü. 1840’lı yıllarda Amerikan vatandaşı Walter Hunt bir makine yaptı. Mucidi olduğu makinenin patentini ise makine çizimlerini verdiği arkadaşı Elias Howe aldı. Walter Hunt’un makinasından farklı olarak 1851 yılında Isaac Mariot Singer, Walter Hunt’un makinesinin daha gelişmişini yaparak tescil almıştır. Elias Howe tarafından mahkemeye verilen Isaac Mariot Singer, 2 yıl süren dava sonucunda haklı bulunmuştur. Mekikle çalışan dikiş makinesi 1800’lü yılların ikinci yarısından sonra Amerika, İngiltere, Almanya, Fransa, Kanada ve Japonya gibi ülkelerde imalatı yapılarak günümüze kadar gelmiştir.