Tekstil ve hazır giyim sektörü, 1980 yılında uygulamaya konulan ihracata yönelik kalkınma politikası ile hızla büyümeye başlamış ve bu tarihten itibaren sektöre yapılan yatırımlar artmıştır. Tekstil ve hazır giyim sektörü birlikte değerlendirildiğinde, gayri safi yurt içi hasıla, imalat sanayi ve sanayi üretimindeki pay, ihracat, ekonomiye sağladığı net döviz girdisi, istihdam, yatırım gibi makro-ekonomik büyüklükler açısından Türkiye’nin önemli sektörlerinden biridir. Tekstil ve hazır giyim sektörü beraberce ülkemiz GSYİH’sinin %10’luk kısmını sağlamaktadır. Bugün Türk tekstil ve hazır giyim sektörü büyük oranda ihracat odaklı bir sektördür. Mevcut kapasiteler yurt içi talepten oldukça fazladır. Yaklaşık 30 milyar dolarlık üretim değerinin 20 milyar dolarlık bölümü ihraç edilmektedir. Türk hazır giyim sektörü dünyanın 6. büyük hazır giyim ihracatçısı konumundadır. AB ülkelerine tekstil ve hazır giyim ihracatında ise ülkemiz Çin’in ardından 2.sırada yer almaktadır. Bugün, hazır giyim sektörü, üretim ve istihdamdaki büyük ağırlığıyla ülkemiz ekonomisinin lokomotif sektörlerinden birisi konumundadır. Türkiye genelinde ihracata yönelik üretim yapan ve %90’ı KOBİ olan 18.500 civarında imalatçı/ihracatçı firma bulunmaktadır. Bunlardan 11.000’i hazır giyim, 7.500’ü tekstil alanında faaliyet göstermektedir. Sektörde faaliyet gösteren firmaların sayısı ise 43.000 civarındadır. Bu firmalarda kayıtlı yaklaşık 750.000 kişi istihdam edilmektedir. Dokuma alanında Türkiye’deki toplam kurulu dokuma kapasitesinin 1.350.000 ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. Örme ürünlerde ise 2.250.000 ton’luk bir kapasite söz konusudur.
Son yıllarda çorap sanayi, diğer tekstil alt sektörlerine nazaran daha hızlı bir gelişme göstermiş olup, çorap sanayinin kapasitesi yeni yapılan yatırımlarla 200 milyon düzinenin üstüne çıkmıştır. Türkiye’de üretilen hazır giyim ürünlerinin büyük bir kısmını pamuklu ürünler oluşturmaktadır. Sektör üretiminin yaklaşık %65’i ihraç edilmektedir. Yine, ihraç edilen ürünlerin yaklaşık %80’ini pamuklu ürünler oluşturmaktadır. Sektörün pamuk, yün, iplik ve kumaş gibi hammadde ve ara malı ihtiyacı büyük ölçüde yurt içinden karşılanmakla birlikte, önemli miktarda ithalat da gerçekleştirilmektedir. Türkiye dünyanın 8. büyük pamuk üreticisi olmasına karşın, yerli üretim iç talebi karşılamamaktadır. Ülkemiz dünya pamuk tüketiminde 4. sırada bulunurken, organik pamuk üretiminde dünyada Hindistan ve Suriye’den sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Sektörün en önemli sorunları arasında finansman ve enerji maliyetlerinin yüksekliği, aşırı kapasite, kayıt dışı üretim, markalaşamama, alt sektörler arasında koordinasyon ve işbirliğinin yeterli şekilde sağlanamaması, firmaların sermaye yapılarının güçsüz olması ve yaşanan küresel kriz nedeniyle iç ve dış talepte daralma yer almaktadır. Sektörün sahip olduğu başlıca avantajlar hızlı teslimat, hedef pazarlara olan yakınlık, teknik, sosyal ve idari bilgi birikimi ve geniş ürün yelpazesi olaraksıralanabilir. Hazır giyim sektöründeki büyük firmalar son zamanlarda yurt
içinde ve yurt dışında mağazalaşmaya yoğunlaşmışlardır. Türk hazır giyim
sanayi esnek üretim yapısına sahip olup, değişen moda eğilimlerine uyum
sağlayabilmektedir. Dünyada, özellikle gelişmiş ülkelerde çevre, kalite, sağlık
vb. alanlarda yaşanan gelişmelerin bir sonucu olarak bu konularla ilgili
çeşitli düzenlemelere ve uygulamalara gidilmektedir. Bugün, hazır giyimde en
önemli pazarımız olan AB’de çevre ve sağlıkla ilgili olarak yaşanan gelişmelerin
bir sonucu olarak, pek çok ürünün yanı sıra tişörtler için AB çevre etiketi
geliştirilmiştir. Firmalarımız da son yıllarda bu gelişmeleri yakından takip
etmekte ve çevre etiketlerine artan bir oranda ilgi göstermektedirler. Buna bağlı olarak da kalite yönetim sistemlerine uygun faaliyet gösteren firmaların sayısı hızla yükselmektedir.
TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ
2009 yılında küresel krize bağlı dış talepteki daralmanın bir sonucu olarak %14,7 gerileyerek 11,2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen sektör
ihracatı, 2010 yılında yeniden artış trendine girerek %10,3 oranında artış
göstermiş ve 12,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise %9,4
artışla 13,5 milyar dolar hazır giyim ürünleri ihracatı gerçekleştirilmiştir.
Son yıllarda tekstil ve hazır giyimin toplam ihracat ve imalat sanayi içindeki
payı azalmaya devam etmektedir. 2010 yılı itibarıyla hazır giyim ihracatının
7,7 milyar doları örme ürünlerden, 4,6 milyar doları da örülmemiş ürünlerden
kaynaklanmıştır. 2011 yılında ise ülkemiz 8,4 milyar dolarlık örme ürün, 5,1 milyar dolarlık da örülmemiş ürün ihracatı gerçekleştirmiştir. 3 milyar dolarla
tişörtler, 1,3 milyar dolarla kazaklar, 1,1 milyar dolarla kadın ve kız çocuklar için takımlar ve 1 milyar dolarla çoraplar örme ürünler arasında en öne çıkan ihracat kalemleridir. Örülmemiş ürünlerden ise 2011 yılında 2 milyar dolarla kadın ve kız çocuklar için takımlar, 1,4 milyar dolarla erkek ve erkek çocuklar için takımlar, 547 milyon dolarla erkek ve erkek çocuklar için gömlekler ve 512 milyon dolarla kadın ve kız çocukları için bluz ve gömlekler en önemli ihracat kalemlerini oluşturmuştur. Türkiye 2011 yılı hazır giyim ihracatının %76,2’si, ilk 10’da yer alan Almanya (%23,8), İngiltere (%14,4), İspanya (%9,6), Fransa (%7,8), Hollanda (%5,5), İtalya (%5,3), Danimarka (%3,3), Belçika (%2,8) İsveç (%1,9) ve Rusya’ya (%1,7) gerçekleştirmiştir. Bu ülkelerden Almanya, uzun yıllardır Türkiye’nin en önemli hazır giyim pazarı durumundadır. Son yıllarda hazır giyim ihracatının en istikrarlı artış gösterdiği pazarlar İspanya ve Belçika olmuştur. Diğer taraftan 2009 yılında hazır giyim ihracatımızın en fazla
artış gösterdiği pazar Irak olmuştur. 2009 yılında Irak’a yönelik hazır giyim
ihracatımız %90,6 oranında artış göstererek 161,5 milyon dolara ulaşırken,
ülkemiz hazır giyim ihracatı içindeki payı %1,4’e yükselmiştir. 2010 yılında anılan ülkeye yapılan hazır giyim ihracatı %6 artış göstererek 171,2 milyon dolar olarak gerçekleşirken, 2011 yılında ise %33 artışla 227,5 milyon dolara ulaşmıştır. Bu ülkenin toplam hazır giyim ihracatımız içindeki payı %1,7’ye yükselmiş olup, anılan ülke ülkemiz hazır giyim ihracatında 11. sırada yer almaktadır.
2011 yılında hazır giyim ihracatımızdan aldığı %1 pay ile en fazla ihracat artışı
sağlanan ülke Suudi Arabistan olup, söz konusu ülkeyi %53,2 artışla Polonya
izlemektedir. Hazır giyim alanında Türkiye’nin en önemli rakipleri, özellikle
düşük ihraç fiyatlarına sahip Uzakdoğu ülkeleridir. 2005 yılında tekstil ve hazır
giyim ticaretindeki kotaların kalkmasıyla dünyanın en büyük hazır giyim üreticisi ve ihracatçısı olan Çin, dünya tekstil ve hazır giyim pazarındaki liderliğini güçlendirmektedir. Diğer taraftan, 2007 yılının ortalarında ABD’de ortaya çıkan finansal kriz, 2009 yılında hem ABD’de hem de AB’de daha da derinleşmiş; büyük ölçüde bu pazarlara ihracat yapan gelişmekte olan ekonomilerde de daha yıkıcı etkiler oluşturmak tüm dünyayı etkisine almıştır. Bu olumsuz koşullarda özellikle gelişmiş ülkelerdeki tüketicilerin zorunlu olmayan mallardaki tüketimlerini büyük ölçüde kısmaları pek çok üründe olduğu gibi hazır giyim harcamalarının da azalmasına yol açmış ve bu durumdan
ülkemiz hazır giyim ihracatı da çok olumsuz bir biçimde etkilenmiştir. Hali
hazırda en önemli ihraç pazarımız olan AB ülkelerinin içinde bulunduğu borç
krizi de ülkemizin söz konusu pazara olan ihracatını etkilemektedir.
İTHALAT
Türkiye’nin hazır giyim ithalatı, kotaların kaldırılması süreciyle birlikte, özellikle 2003 y ılından itibaren hızla yükselmeye başlamış ve 2011 yılı itibarıyla 2,9 milyar dolara ulaşmıştır. Çin, Bangladeş, Hindistan, Malezya, Hong Kong, Endonezya, Pakistan, Vietnam ve Sri L anka’dan gerçekleştirilen hazır giyim ithalatı 1998’de %9,4 payla sadece 20 milyon dolarken, 2011 y ılına
gelindiğinde %75,3 payla yaklaşık 2,3 milyar dolara ulaşmıştır. Diğer t araftan
son y ıllarda Çin, ülkemiz ithalatında benzer Uzakdoğu pazarlarını geride
bırakarak öne çıkmıştır. 2011 yılında bu ülkeden hazır giyim ithalatımız
%23,2 a rtış göstererek 1 milyar dolara ulaşmıştır. İlk 10 içerisinde yer
alan ve 4.sırada bulunan İtalya’dan gerçekleştirilen ithalat ise 144 milyon
dolara ulaşmıştır. Ürünler bazında hazır giyim ithalatı incelendiğinde, örülmemiş giyim eşyasının 1,9 milyar dolarla daha önemli bir yer tuttuğu görülmüştür. Bu ürünler arasında özellikle kadın ve kız çocukları için t akımlar ve erkekler ve erkek çocuklar için t akımlar ithalatta önemli yer tutmuştur. Örme ürünlerde ise, ithalat 1,1 milyar dolara ulaşırken, kazak ve tişörtler en önemli kalemleri oluşturmuştur.
DÜNYA HAZIR GİYİM TİCARETİ
Dünya hazır giyim ihracatı 2010 yılında 354 milyar dolar civarında gerçekleşmiş olup, bu rakamın yaklaşık 183 milyar doları örme ürünlerden, 170 milyar doları da örülmemiş ürünlerden oluşmaktadır. Örme hazır giyim ticaretinde en önemli yeri tişörtler ve kazaklar tutmaktadır.
2010 yılındaki ticaret tişörtlerde 34 milyar doları, kazaklarda ise 45 milyar
doları aşmıştır. Örülmemiş hazır giyim ticaretinde ise en önemli yeri kadın ve kız çocukları için takımlar ile erkek ve erkek çocuklar için takımlar tutmuştur. 2010 yılındaki ihracat, kadın ve kız çocukları için takımlarda 47 milyar doları, erkek ve erkek çocuklar için takımlarda ise 36 milyar doları aşmıştır. Ülkeler bazında bakıldığında, 2010 yılı itibarıyla örme hazır giyim ihracatında Çin (%36,4), Hong Kong (%6,8), Bangladeş (%5,0), Almanya (%4,3), Türkiye (%4,2), İtalya (%4,0), Vietnam (%2,8), Hindistan (%2,5), Fransa (%2,1), Belçika (%2,1), İspanya (%1,8), Hollanda (%1,6), Kamboçya (%1,6) ve Endonezya’nın (%1,6) ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Örülmemiş hazır giyim ihracatında ise Çin (%31,8), İtalya (%6,5) ve Hong Kong (%6,1) ilk üç sırada yer almıştır. Bu ürünlerin ihracatında önde gelen diğer ülkeler ise Almanya (%5,3), Bangladeş (%4,3), Hindistan (%3,5), Vietnam (%3,4), Fransa (%3,1), Türkiye (%2,7), İspanya (%2,5) ve Endonezya (%2,1) olmuştur. Ülkeler bazında 2010 yılı örme hazır giyim ithalatında A.B.D. (%23,7), Almanya (%9,5), Japonya (%7,5), İngiltere (%6,6), Fransa (%5,9), Hong Kong (%5,2), İtalya (%4,6), İspanya (%3,7), Hollanda (%2,5), Kanada (%2,3) ve Belçika’nın (%2,2)
ilk sıralarda olduğu görülmektedir. Örülmemiş hazır giyim ithalatında da
benzer şekilde A.B.D. (%20,8), Almanya (%9,6), Japonya (%7,8), İngiltere (%6,6), Fransa (%5,9), İtalya (%4,7), Hong Kong (%4,2), İspanya (%4), Belçika (%2,8), Hollanda (%2,7) ve Kanada (%2,2) ilk sıralarda yer almıştır.