Tekstil Ürünleri ve Ayakkabıda Tüketici Hakları ve Güvenliği

Seda ÇOTUK- Uzman Yardımcısı / T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü Tekstil, Hazır Giyim, Deri Ürünleri Şubesi

5 Temmuz 1986 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen Evrensel Tüketici Hakları, devletin vatandaşına sağlaması zorunlu olan haklardandır. Evrensel Tüketici Hakları kapsamında sağlık ve güvenlik hakkı ve bilgi edinme hakkı ise bu haklardan ikisini teşkil etmektedir. Tüketicinin mal ve hizmeti satın alırken doğru karar verebilmesinin sağlanması ve satın aldığı ürün hakkında gerekli bilgilere ulaşabilmesi için bilgi edinme hakkını kullanabilmesi gerekmektedir. 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna dayanarak hazırlanan Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik tüketicinin bilgi edime hakkı doğrultusunda uygulanmakta olan bir mevzuattır. Yönetmelik kapsamında kapsam dışı bırakılmış bazı ürünler hariç, piyasada satışa sunulmuş tüm malların Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu ile satılması zorunludur. Bu tanıtma ve kullanma kılavuzunda ürünün cinsine göre özetle; imalatçı bilgileri, temel tanıtıcı bilgiler, bakım, onarım, temizlik, taşıma, montaj hususlarında dikkat edilecek hususlar, kullanım hatalarına ilişkin uyarılar ile gerekli ise servis istasyonlarının iletişim bilgileri yer almalıdır. Tüketicinin vücuduna doğrudan temas eden tekstil ürünlerinde ve ayakkabıda ise ürünün üretildiği malzeme cinsinin yazılı veya görsel bir etiketleme ile beyan edilmesi hem tüm Avrupa Birliği üyesi ülkelerde hem de ülkemizde yasal bir zorunluluktur.

Ayrıca tekstil ürünleri ve ayakkabı etiketlerinde, satışa sunulan tüm mallar için zorunlu olan tanıtma ve kullanma etiketi içeriğinde imalatçı bilgileri ve temel tanıtıcı bilgiler yanında bakım ve temizlik talimatlarının olması ve gerekiyorsa kullanım hatalarına ilişkin uyarıların bulunması yeterlidir. 4703 sayılı “Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun” hükümlerine dayanılarak hazırlanan ve Avrupa Komisyonunun 94/11/ AT direktifini temel alan  Tüketicinin Satın Alacağı Ayakkabıların Temel Unsurlarının Yapımında Kullanılan Malzemelerin Etiketlenmesine Dair Yönetmelik” gereği ayakkabının malzeme cinsinin (deri, kaplanmış deri, tekstil malzemesi veya diğer şeklinde) şekil ve semboller yoluyla üzerine iliştirilmesi zorunludur. Şekil ve sembollerin anlamlarını açıklar en az A4 boyutunda bir poster ise satış yapılan işyerlerinde tüketicinin kolayca görebileceği bir yere asılması gerekmektedir. Giysiler ve ev tekstili ürünleri gibi ürünleri kapsayan ve en az %80’i tekstil liflerinden oluşmuş ürünlerde ise yine 4703 sayılı kanun hükümlerine dayanılarak ve Avrupa Komisyonunun 96/74/ AT sayılı direktifi temel alınarak “Tekstil Ürünlerinin İsimlendirilmesine İlişkin Yönetmelik” hazırlanmıştır. Bu yönetmelik kapsamında satın alınan giysiler, ev tekstili ürünleri, kumaşlar ve üzerinde en az %80 tekstil malzemesi içeren tüm ürünlere karışım oranlarını da içerecek şekilde etiketler iliştirilmesi zorunludur. (Karışım oranlarında kabul edilebilir hata payı %3’tür. )

Tüketicilerin her an temas halinde bulunduğu tekstil ve ayakkabı ürünlerinde sağlık ve güvenlik teminatı ise “Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelik” ve “Bazı Tüketici Ürünlerinin Tehlikeli Kimyasal Madde İçeriğine Yönelik Piyasa Gözetimi ve Denetimine İlişkin Tebliğ” kapsamında getirilen kısıtlamalarla sağlanmaktadır. Her iki mevzuat hükümleriyle insan vücudunda dokular arasına yerleşerek hastalık riski oluşturabilecek zararlı boyar madde ve kimyasallar tüm Avrupa Ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de yasaklanmış veya kısıtlanmıştır. Bu mevzuatlara dayanarak Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca bugüne kadar yürütülen denetimler sonucunda piyasada mevcut ürünlerde büyük oranda bu tehlikeli kimyasalların kullanılmadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte, tüketiciler satın aldıkları herhangi bir ürünle ilgili güvenlik şüphesi duyuyorsa, o ürün sebebiyle alerji gibi bir sağlık problemi yaşadığına inanıyorsa veya ürünün tasarımından ötürü boğulma gibi fiziksel açıdan bir zarar görmüşse www.sanayi.gov.tr adresinden, e-hizmetler bölümünü tıklayarak “Ürün Güvenliği Şikâyetleri” kısmından şikâyetlerini iletebilmektedir.